TANDTC đã ban hành Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TANDTC về việc công bố bản án, quyết định trên Cổng thông tin điện tử của Tòa án; xây dựng và đưa Trang thông tin điện tử Công bố bản án, quyết định của Tòa án vào hoạt động. Cho đến nay, đã có gần 3.000 bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của các Tòa án được đăng tải, tổng lượng truy cập gần 500.000 lượt và đã có 185 ý kiến bình luận, góp ý đối với 302 bản án, quyết định.

Đòi hỏi cấp chiến lược

Phát biểu tại Lễ khai trương Trang thông tin điện tử công bố bản án, quyết định của Tòa án, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nêu rõ, thực hiện Hiến pháp năm 2013 và các đạo luật tư pháp mới được Quốc hội ban hành, thẩm quyền của Toà án được mở rộng, quyền của các chức danh tư pháp được nâng lên, nhưng cũng đòi hỏi phải nâng cao năng lực, trình độ và bản lĩnh của người Thẩm phán và các chức danh tư pháp khác. Việc lãnh đạo TANDTC yêu cầu các Tòa án công khai các bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật trên Cổng thông tin điện tử của Toà án là một quyết định đúng đắn, sáng tạo, hợp lòng dân.

“Đây sẽ là một trong các cơ chế hữu hiệu để nhân dân kiểm tra, giám sát hoạt động của Toà án, có ý nghĩa quan trọng góp phần nâng cao chất lượng hoạt động xét xử và chế độ trách nhiệm của Thẩm phán, Hội thẩm để thực hiện mục tiêu cải cách tư pháp, xây dựng xã hội dân chủ, công bằng, văn minh” – Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nói.

Chánh án Nguyễn Hòa Bình khẳng định việc thực hiện công khai, minh bạch các hoạt động của Tòa án nói chung và việc công khai bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án nói riêng là giải pháp đột phá của hệ thống TAND nhằm nâng cao chất lượng xét xử, tăng cường trách nhiệm và kỷ luật theo tinh thần “Trách nhiệm, kỷ cương, chất lượng, vì công lý”.

Chủ trương công khai bản án, quyết định trên mạng thông tin điện tử là đòi hỏi cấp chiến lược của cải cách tư pháp, của Hiến pháp và pháp luật, là thông lệ tiên tiến của quốc tế. Đây còn là cơ chế để người dân kiểm soát hoạt động tư pháp nói chung và công tác của Toà án nói riêng, là con đường giúp Thẩm phán tự nâng cao trách nhiệm, trình độ, qua đó tuyển lựa và chọn lọc một cách chính xác các Thẩm phán có năng lực và trình độ, góp phần xây dựng đội ngũ Thẩm phán thanh liêm, đủ tâm, đủ tầm. Việc Tòa án công bố các bản án, quyết định cũng nhằm tăng cường tính công khai, minh bạch trong hoạt động của Tòa án, là phương thức để bảo đảm quyền tiếp cận thông tin, tăng cường sự giám sát của cơ quan, tổ chức, cá nhân đối với hoạt động xét xử của Tòa án.

Tuy nhiên, quá trình triển khai thực hiện trong thời gian qua cũng còn nhiều Thẩm phán thực hiện chưa nghiêm yêu cầu này hoặc có đăng tải nhưng không đúng các văn bản hướng dẫn. Do đó, TANDTC sẽ tiếp tục đầu tư cơ sở vật chất cho các Tòa án thực hiện việc công bố bản án, quyết định trên Cổng thông tin điện tử của Tòa án; tăng cường sự tham gia của nhân dân và truyền thông vào hoạt động đánh giá, bình luận các bản án, quyết định của Tòa án.

Bước tiến lớn trong cải cách tư pháp

Bước đầu nâng cao chất lượng bản án và công khai bản án trên cổng thông tin điện tử của Tòa án đã có hiệu quả và được đánh giá tích cực. Nguyên Phó Chánh án TANDTC Tống Anh Hào cho rằng: Việc công khai bản án sẽ nâng cao trách nhiệm của HĐXX và thẩm phán chủ tọa. Khi xét xử, thẩm phán sẽ ý thức rằng việc xét xử này được giám sát. Sản phẩm là bản án của thẩm phán sẽ được công luận đánh giá. Chất lượng xét xử vì vậy sẽ được nâng lên.

Án oan, sai cũng vì vậy mà giảm bớt đi khi trách nhiệm của HĐXX và thẩm phán được nâng cao và được giám sát sâu rộng hơn. Dĩ nhiên, oan, sai có nhiều nguyên nhân và có cách hạn chế là thúc đẩy, nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên tòa. Vì vậy, nâng cao trách nhiệm của HĐXX và thẩm phán chủ tọa cũng là một biện pháp tốt để giảm oan sai trong quá trình xét xử.

Đại biểu Quốc hội – Luật sư Trương Trọng Nghĩa có nhận xét: Hiện nay, ngay cả ở những tòa cấp cao, nhiều bản án vẫn sai ngữ pháp, từ vựng… Bây giờ khi các bản án được công khai thì các thẩm phán phải nâng cao trình độ hành văn (án văn) của mình lên. Vì nếu không thì người dân đọc bản án sẽ không biết thẩm phán nói gì và công chúng bị tác động một cách tiêu cực. Và công chúng sẽ biết ngay thẩm phán nào kém, thẩm phán nào giỏi. “Điều đáng lưu ý nữa là khi công khai bản án, công chúng sẽ biết được bản án đó có công bằng không, có đảm bảo công lý hay không. Án văn là một áp lực về hình thức nhưng luận cứ, lập luận của bản án lại là một áp lực về nội dung.

Hai áp lực này không thể tách rời. Nhiều thẩm phán vận dụng pháp luật rất tốt nhưng nếu không hành văn được thì những luận cứ, lập luận cũng không toát ra được. Những yếu tố kỹ thuật viết án văn sẽ có tác động rất sâu rộng”.

Công khai bản án có tác động nhiều mặt, có ý nghĩa tích cực nâng cao chất lượng xét xử tại phiên tòa cũng như thể hiện trong bản án, đẩy mạnh giải pháp này là hết sức cần thiết để tạo ra bước đột phát cho hoạt động của Tòa án nhân dân.

Theo Lê Thị Thanh Huyền/Báo Nhà báo và Công luận