Điều đáng lo ngại là có hiện tượng, một số phóng viên thường trú không sống bằng lương và nhuận bút, mà được “thả” tự kiếm tiền bằng nhiều cách như “xin xỏ”, “vòi vĩnh”, “viết thuê”, thậm chí cả “đánh hội đồng”...

Khi doanh nghiệp không “chơi đẹp”...

Tình trạng “phóng viên A, phóng viên B, trước đây ở địa phương đã có những vi phạm đạo đức, nghề nghiệp, bị báo địa phương kỷ luật, các đồng nghiệp tẩy chay, rồi một ngày đẹp trời bỗng dưng trở thành phóng viên thường trú, đại diện của báo này, tạp chí kia ở địa phương. Một số người trong số họ cũng cắp cặp đi dự hội nghị tại địa phương, xin tài liệu đàng hoàng, khiến không ít người thấy “phản cảm”, làm ảnh hưởng tới hình ảnh người làm báo chân chính.

Hàng ngày, họ như những “con kền kền” đánh hơi trên báo, trên các trang mạng xã hội để tìm kiếm thông tin về một vài doanh nghiệp, tổ chức đang bị thanh tra. Những lời mời chào quảng cáo bằng thư, điện thoại được gửi tới đối tượng cùng những lời bóng gió đe dọa phanh phui trên báo, hoặc đưa ra lời hứa hẹn giúp doanh nghiệp thoát nạn bằng cách đăng các bài báo gỡ tội. Thông thường, họ rất nhã nhặn, song nếu gặp sự từ chối, họ sẵn sàng “nổi đóa”. Để “thị uy” các cơ sở, đơn vị, các phóng viên, cộng tác viên thường được giới thiệu là “phóng viên điều tra”, “đến điều tra sai phạm theo đơn thư bạn đọc”, “xác minh thông tin sai phạm về tài chính xảy ra tại đơn vị trong thời gian dài”...

Số phóng viên này, có nhiều người không phải là phóng viên chính thức, mà chỉ là cộng tác viên, được cấp giấy giới thiệu, một mặt đi lấy tin viết bài, mặt khác (thậm chí là nhiệm vụ chính) là “làm kinh tế cho báo”, làm được đến đâu thì hưởng hoa hồng đến đó.

Nguyên nhân trực tiếp là do một số báo có phóng viên, văn phòng thường trú các tỉnh, nhưng chưa hoặc không quan tâm được đến lương thưởng, chế độ, quản lý thiếu chặt chẽ, gần như thả nổi anh em muốn làm gì thì làm. Nhưng còn có một nguyên nhân khác, liên quan đến vấn đề kinh tế báo chí, khá phổ biến trong giai đoạn khó khăn hiện nay, khi gánh nặng “cơm áo, gạo tiền” của một số tờ báo đã được chia sẻ theo đầu người, trở thành áp lực nặng nề cho các cán bộ, phóng viên của họ, trong đó đương nhiên có cả bộ phận phóng viên thường trú.

Được biết, có báo giao chỉ tiêu khai thác quảng cáo cho phóng viên của họ rất cao. Điều này dẫn đến tình trạng các phóng viên tự sử dụng cộng tác viên và cấu kết với một số đối tượng nhằm sách nhiễu doanh nghiệp để vòi vĩnh, ép ký hợp đồng quảng cáo. Cũng có cả tình trạng xuống cấp về đạo đức nghề nghiệp, một số phóng viên, cộng tác viên thường trú liên kết với nhau, “đánh hội đồng” những cơ sở, doanh nghiệp nào “không biết điều”, “không chơi đẹp” với “anh em báo chí”.

Thanh lọc môi trường truyền thông

Tại cuộc họp trực tuyến giữa Chính phủ với các địa phương ngày 3/7/2017, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn cho biết, trong 6 tháng đầu năm, Bộ đã phối hợp các địa phương kiểm tra một số Văn phòng đại diện của các cơ quan báo chí và đã có đề nghị chấn chỉnh một số sai phạm. Bộ trưởng Trương Minh Tuấn cũng cho biết, tới đây Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ tăng cường công tác kiểm tra và kiên quyết xử lý các vụ việc vi phạm.

Để chấn chỉnh tình trạng trên phải bắt đầu từ cơ quan quản lý báo chí hay cơ quan chủ quản? Không ai khác, cơ quan chủ quản của các văn phòng, phóng viên thường trú phải chịu trách nhiệm trước hết về những đứa con “hữu sinh vô dưỡng”của mình.

Tại Hội nghị tập huấn công tác chỉ đạo, quản lý, chủ quản báo chí ngày 10/8 ở Hà Nội, Thứ trưởng Thông tin và Truyền thông Hoàng Vĩnh Bảo cho rằng, cơ quan chủ quản có vai trò quan trọng với quá trình hoạt động báo chí của cơ quan báo chí, ngay từ việc xác định tôn chỉ, mục đích, phương hướng hoạt động của cơ quan báo chí để đề nghị cơ quan quản lý nhà nước cho phép thành lập. Việc một số nhà báo, phóng viên có hành vi vi phạm pháp luật, thậm chí bị cơ quan điều tra khởi tố, bắt tạm giam, có phần trách nhiệm của cơ quan chủ quản trong việc chỉ đạo, giám sát cơ quan báo chí, không chỉ về việc thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích theo giấy phép hoạt động báo chí mà cả về hoạt động nghiệp vụ, đạo đức người làm báo.

Cuối năm 2016, Hội Nhà báo Việt Nam đã công bố 10 Điều Quy định đạo đức nghề nghiệp người làm báo Việt Nam, nhằm ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong giới báo chí. Tuy nhiên, trước hết mỗi nhà báo cần phải giữ mình trước những cám dỗ, rèn luyện bản lĩnh để “tâm sáng, lòng trong, bút sắc” khi tác nghiệp. Đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay, khi các luồng thông tin đang ngày càng khó kiểm soát, việc đẩy mạnh xử lý sai phạm để làm trong sạch nền báo chí, ngăn chặn các vi phạm nghiêm trọng hơn đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Theo Ngọc Thành - Thùy Dung/Người làm báo