Lần đầu nghe quan niệm "oan gia trái chủ" ở chùa Ba Vàng

Thời gian gần đây, vụ việc chùa Ba Vàng (TP. Uông Bí - tỉnh Quảng Ninh) truyền bá vong báo oán, tổ chức thỉnh vong oan gia trái chủ, giải nghiệp... đã khiến dư luận xôn xao. Chiều qua 26/3, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã họp và thống nhất kết luận: Tạm đình chỉ tất cả các chức vụ của Đại đức Thích Trúc Thái Minh - trụ trì chùa Ba Vàng do để xảy ra những sai phạm tại chùa như báo chí phản ánh.

TS Nguyễn Ngọc Mai - Trưởng Phòng Nghiên cứu tín ngưỡng, Viện Nghiên cứu Tôn giáo cho hay: Với thông tin tôi theo dõi ở chùa Ba Vàng đến giờ và kết luận của Giáo hội Phật giáo Việt Nam hôm qua, tôi cho rằng trước mắt đây là biện pháp cần thiết khi chưa xác định được trách nhiệm, quyền hạn và những hệ lụy của chùa Ba Vàng thông qua tổ chức thực hành gây ra nhiều hậu quả không tốt.

Trong vụ việc chùa Ba Vàng, rất nhiều người thắc mắc về lễ thỉnh oan gia trái chủ mà chùa thực hiện cho người dân, Phật tử và người tham gia buộc phải trả nợ cho vong bằng tiền do vong yêu cầu thông qua hình thức công đức vào chùa Ba Vàng, hoặc làm công quả lao động tại chùa.

Là khách mời trong cuộc giao lưu trực tuyến với bạn đọc Dân Việt có chủ đề "Thỉnh vong, cúng oan gia trái chủ có phải mê tín dị đoan?", TS Nguyễn Ngọc Mai cho biết: "Theo quan niệm vạn vật hữu linh – vạn vật đều có linh hồn tồn tại trong quan niệm dân gian. Quan niệm oan gia trái chủ thì tôi mới nghe gần đây ở chùa Ba Vàng. Còn người Việt cổ chỉ có quan niệm chết đi thì linh hồn sẽ đầu thai qua kiếp khác, qua 9 kiếp 10 đời, trú ngụ ở các loài vật khác nhau rồi đầu thai lại vào con người. Nến người ta khi sát sinh thường nói câu, “tao hóa kiếp cho mày”.

Tài liệu triết học Phương Đông và Phật giáo đều có quan niệm này và Phật giáo gọi đó là một cảnh giới khác khi chết đi, mà nếu ở cảnh giới này người ta làm gì thì ở cảnh giới khác họ sẽ phải chứng kiến hay chịu những việc tương tự như thế mà không làm gì được. Ví dụ như sống quá ác thì cảnh giới sau sẽ phải chịu cảnh giới đó hoặc chứng kiến cảnh đó. Nhưng chưa có nghiên cứu nào nói được là có cảnh giới đó hay không.

Phương Tây cũng có nhiều nghiên cứu siêu linh gây tranh luận vẫn chưa ngã ngũ, mọi tín ngưỡng hay văn hóa khác nhau đều có điểm chung không phải là hết, nhưng có quay trở lại, bám lại vào người còn sống báo hại hay phù hộ thì tùy thuộc vào quan niệm của các cá nhân hay các nhóm xã hội. Theo niềm tin tôn giáo của Việt Nam, tục thờ cúng tổ tiên cũng tin rằng ông bà sẽ phù hộ cho mình. Còn quan niệm oan gia trái chủ, vong quay về hành hạ, đòi tiền, đòi cúng nọ kia thì lần đầu tôi được nghe ở chùa Ba Vàng.

Có nhiều văn hóa khác nhau ở Việt Nam và thế giới đều có điểm chung là chết không phải là hết, còn đi đâu thì tùy thuộc mỗi nền văn hóa và quan niệm riêng. Theo nghiên cứu của tôi nhận thấy thì tín ngưỡng người Việt biến đổi mạnh mẽ trong những năm gần đây theo hướng tích cực và cả tiêu cực theo nhiều trường độ khác nhau, chứ không chỉ là hiện tượng áp vong mà còn quay trở lại với một số hoạt động trước kia đã bỏ như xây mộ, nghĩa trang, chăm sóc cho người chết chứ không lo cho người sống. Theo một nghiên cứu một gia đình chi phí cho việc tôn giáo gấp 5 lần mua sách cho trẻ em. Thay vì chăm sóc, trang bị nhận thức về tôn giáo thì có gì trục trặc, không ổn trong cuộc sống là tìm ngay đến những thầy dân gian.

 

Các nhà sư nên đẩy mạnh hoạt động giảng dạy Phật pháp 

Theo TS Nguyễn Ngọc Mai, trong số các thầy đồng cũng có người ổn và không ổn. Ổn là những người thực sự có căn số, khi sinh ra có những đặc điểm thể chất và tâm sinh lý khác người bình thường. Ở thời điểm thực hành nghi lễ và không gian tôn giáo cùng trạng thái tự kỷ ám thị thì hoạt động vô thức xuất hiện trực giác cao hơn bình thường, họ sẽ nghe thấy và nhìn thấy những thứ bình thường không thấy, gọi là xuất hiện tâm linh, xuất hiện trực giác, bắt được sóng âm hình ảnh. Trạng thái đó gọi là siêu linh trong lên đồng.

"Phương Tây đã nghiên cứu rất nhiều nhưng hiện tượng đó thực sự rất hiếm hoi, nếu có thì không phụ thuộc vào khăn áo, mà phụ thuộc vào không gian tôn giáo và kỹ thuật lên đồng. Nhưng lên đồng hiện đại ngày nay mang nhiều tính chất biểu diễn, phụ thuộc rất nhiều vào khăn áo và âm nhạc. Trạng thái lên đồng thật sự tôi ít khi thấy được, nhưng tôi cho rằng hoạt động lên đồng hiện đại với những hiệu ứng khăn áo, âm nhạc có tác dụng với tâm sinh lý con người khi giải phóng cảm xúc cá nhân và thăng hoa cảm xúc, khiến cho tâm lý trở về trạng thái an bình có tác dụng chữa bệnh tâm lý. Theo nghiên cứu của tôi, mỗi khi đạt được cảm xúc thăng hoa đó sẽ để lại một nỗi nhớ, nên mỗi khi tâm trạng bị xuống, họ lại muốn lên đồng tiếp", TS Nguyễn Ngọc Mai cho hay.

Các sư nên quay về các hoạt động giảng dạy Phật pháp, nâng cao giáo dục điều tiết hoạt động của con người để hướng thiện và sống theo triết lý nhà Phật chứ không nên sa đà vào các hoạt động cúng bái.

Cũng theo TS Nguyễn Ngọc Mai, nghiên cứu cho thấy khi thực hành nghi lễ lên đồng có khả năng xuất hiện hiện tượng siêu linh và tâm linh, nhưng hiện tượng này có đặc điểm là không lặp lại, có thể người này rơi vào trạng thái đó nhưng sau lại không. Nghiên cứu cho thấy đó là điểm mờ của tôn giáo, một số đối tượng nhìn thấy điểm mờ và lợi dụng sự cả tin của người dân, cứ mỗi khi có trục trặc gì trong cuộc sống lại tìm đến tôn giáo và các thầy sư.

Ở Việt Nam, các thầy sư ngày xưa hay tham gia vào những hoạt động cúng bái. Thời xưa, sư là người có học, giới tăng lữ kiêm luôn thày cúng nên có những giai đoạn đi xa khỏi hoạt động đạo pháp mà chuyển thành cung ứng cho hoạt động cúng bái. Một số thày cúng không có người truyền lại kiến thức nên mang tặng sách của mình cho chùa, nên chùa càng nắm trong tay các kiến thức về khoa cúng, tử vi, còn tất cả các hoạt động dâng sao giải hạn, giải oan, thỉnh vong đều không thuộc giáo lý nhà Phật.

Các sư nên quay về các hoạt động giảng dạy Phật pháp, nâng cao giáo dục, điều tiết hoạt động của con người để hướng thiện và sống theo triết lý nhà Phật, chứ không nên sa đà vào các hoạt động cúng bái. Đây là việc chùa và các nhà sư nên điều chỉnh.

Theo Dân Việt