Xu hướng tất yếu

Báo chí đang dần có xu hướng phân cực. Ranh giới giữa báo và tạp chí được thiết lập dựa trên chính nhu cầu độc giả cùng thế mạnh của mỗi loại hình.

Với sự phát triển mạnh mẽ của cách mạng công nghệ, chúng ta đang sống trong thời đại toàn cầu hóa thông tin. Thông tin ở khắp mọi nơi trên thế giới được truyền tải liên tục, nhiều chiều và dễ dàng tới công chúng. Từ buổi đầu ra đời đến nay, báo chí trải qua nhiều xu hướng khác nhau để phát triển. Một xu hướng cũ qua đi, một xu hướng khác, mới hơn, tiến bộ hơn lại hình thành. Trong giai đoạn toàn cầu hóa thông tin ngày nay, vũ khí quan trọng nhất chính là thông tin, kiểm soát và tận dụng hiệu quả của thông tin.

Song, chính cuộc cách mạng công nghệ cũng dẫn đến sự ra đời của mạng xã hội - vốn lâu nay được coi là thách thức lớn của báo chí. Sự phát triển rầm rộ của mạng xã hội đã khiến báo chí phải định nghĩa lại khái niệm thông tin cùng sự biến đổi của truyền thông đa phương tiện.

Trong bối cảnh đó, tạp chí với tính chất “hàn lâm, chuyên sâu, chuyên biệt”, phương thức tiếp cận thông tin chậm rãi, có khoảng lùi thời gian đủ để suy nghiệm thấu đáo và xác thực thông tin, tạp chí trở thành sự lựa chọn của độc giả trong tìm kiếm thông tin và góc nhìn.

Một thực tế dễ thấy, báo chí hiện đại trên thế giới đang chuyển dần sang xu hướng tạp chí hóa, bằng chứng là nhiều cơ quan truyền thông lớn của các quốc gia (Anh, Mỹ,...) có truyền thống hàng trăm năm về báo chí đang tiệm cận gần hơn đến phương thức khai thác thông tin của tạp chí. Nói một cách hình ảnh là “bán” góc nhìn và quan điểm thay vì “bán” tin tức như truyền thống.

Chiến sĩ trên Đảo Sinh Tồn đọc Tạp chí Người Làm Báo. Ảnh: THL

Tất nhiên, như một quy luật, trong sự đối diện phức tạp của thế giới truyền thông, báo chí hiện đại đang hướng đến việc xây dựng một không gian thông tin riêng biệt. Báo chí Việt Nam không ngoại lệ. Sắp xếp lại “đội hình” báo chí là nhu cầu thực tế của báo chí Việt Nam.

Mỗi loại hình báo chí có những đặc trưng riêng, bao gồm cả hình thức và nội dung, phong cách. Trong đó, tạp chí có đặc thù định vị được nhóm độc giả tiềm năng. Lợi thế cộng xu thế sẽ tạo “đất” diễn cho tạp chí phát triển mạnh mẽ ở tương lai gần.

Nói cách khác - như cách người trong cuộc nhà báo Nguyễn Tiến Thanh, Tổng Biên tập Tạp chí Đời sống và Pháp luật chia sẻ: “Rất may, chúng ta đã có một lựa chọn, một xu hướng, thậm chí là một cứu cánh để phát triển. Lựa chọn đó chính là một loại hình đặc thù không hề xa lạ với người trong nghề: Loại hình Tạp chí”.

Đồng thời, ông cũng bày tỏ quan điểm lạc quan, bơi trong một biển thông tin khổng lồ của mạng xã hội, với ưu thế chuyên sâu, chuyên ngành, tạp chí có thể chọn những dòng chảy thông tin phạm vi nhỏ nhưng đủ mạnh mẽ để tạo sự khác biệt, lay động được cảm xúc và gây sự chú ý cho bạn đọc. Định vị không gian thông tin hẹp có thể giúp tạp chí giảm thiểu ngân sách đầu tư, tập trung nguồn lực để kiến tạo nội dung và tương tác với bạn đọc.

Thêm một cơ sở niềm tin cho xu hướng phát triển của tạp chí, khi báo cáo tại đợt khảo sát được thực hiện vào tháng 10/2015, Q&Me (Dịch vụ nghiên cứu thị trường Việt Nam) đã đưa ra số liệu khá bất ngờ: Số lượng người thường xuyên đọc báo chỉ chiếm 16% số người được hỏi, trong khi người thường xuyên đọc tạp chí lớn gấp đôi (32%).

Cũng với đặc thù của loại hình tạp chí, ở Việt Nam, đặc biệt ở nước ngoài, tạp chí luôn luôn có được đặc quyền là nơi xuất hiện của các chính khách, người nổi tiếng, doanh nhân,... điều mà báo, mạng xã hội không làm được. Cầu có tất sinh cung, và khi mà con người ngày càng có xu hướng được khẳng định tầm ảnh hưởng thì tạp chí chính là sự lựa chọn lý tưởng.

Phóng viên tác nghiệp tại hiện trường

Cuộc chuyển dời lịch sử...

Ở dấu mốc 95 năm báo chí cách mạng Việt Nam đã có một cuộc chuyển dời báo chí đặc biệt. Cuộc chuyển dời ấy mang ý nghĩa sắp xếp lại đội ngũ báo chí, phân quyền rõ rệt cho từng loại hình báo chí. Ở đấy, tạp chí - một loại hình sẽ chiếm vị trí chủ lực quan trọng trong hệ thống báo chí nước nhà.

Trong Quyết định phê duyệt Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025 của Thủ tướng Chính phủ đã nêu rõ một trong những quan điểm: Báo chí là phương tiện thông tin, công cụ tuyên truyền, vũ khí tư tưởng quan trọng của Đảng và Nhà nước, diễn đàn của nhân dân, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp, toàn diện của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật.

Rõ ràng, sự sắp xếp này là cần thiết, kịp thời. Đã quá lâu chúng ta phải chứng kiến tình trạng, báo chí hiện nay không phải là kênh truyền thông độc tôn như trước đây, nó phải đối mặt với mạng xã hội có những ưu thế áp đảo về sức lan tỏa và tính tương tác.

Không có cách nào khác, không chỉ yêu cầu nhà báo phải dấn thân, phải có trách nhiệm xác thực nguồn thông tin chính thống đến bạn đọc mà thực tiễn đòi hỏi mỗi chuyên ngành, lĩnh vực cần có một cơ quan ngôn luận thực sự là tiếng nói sâu của giới, của ngành, của nghề. Không ai khác, tạp chí phải gánh vác nhiệm vụ này.

Sẽ không có cuộc chạy đua về tin tức mà cuộc chạy đua thực sự nằm ở hàm lượng chất xám chuyên sâu được đầu tư trong mỗi bài viết, góc nhìn. Đã đến lúc các ấn phẩm tạp chí cần khẳng định vai trò của mình trong dòng chảy báo chí sôi động, khẳng định vị trí của mình trong đời sống xã hội.

Người đọc không thể tìm những bài nghiên cứu, những góc nhìn, quan điểm về môi trường mang tính chuyên sâu trên một tờ báo ngày; cũng như không thể tìm những bài chuyên sâu về nghiệp vụ, cách làm báo,... thường hiện diện trên Tạp chí Người Làm Báo” ở một loại hình báo chí khác.

Kỷ niệm 95 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2020)

Đã đến lúc chúng ta cần nhìn nhận vấn đề một cách nghiêm túc. Trước hết, trong quá trình chuyển đổi, trước khi chạm đến thành công, phải có sự thay đổi trong nhận thức, trong tư duy khi hoạt động theo mô hình tạp chí. Mỗi tòa soạn cần chủ động cho mình nguồn nhân lực được đào tạo kịp thời, sẵn sàng đáp ứng yêu cầu của một tòa soạn tạp chí. Xu hướng tất yếu, chủ trương thực hiện đúng đắn, song đặt ra vấn đề cách làm, cách triển khai sao cho phù hợp, linh hoạt, đúng với tinh thần của Đề án, không để xảy ra tình trạng báo hóa tạp chí hay tương tự.

Sự trỗi dậy của tạp chí hay thời của tạp chí, có thể chỉ là cách nói hình ảnh song rõ ràng, chúng ta đang mong chờ cuộc chuyển dời báo chí lịch sử này sẽ thổi luồng gió mới, định vị thương hiệu cho tạp chí lên ngôi.

Tận dụng thời cơ, phát huy thế mạnh, nội lực, thời của tạp chí sẽ khai hoa. Tin rằng khi ấy, vai trò định hướng dư luận của tạp chí sẽ là kim chỉ nam dẫn dắt người đọc đến những cái nhìn đa chiều, sâu sắc, đúng đắn./.

Theo Hà Giao/Người làm báo