Thính giả giờ đây không còn ngồi hàng giờ để nghe các chương trình radio thu sẵn (gọi là cách nghe thụ động), mà họ đang chuyển sang cách nghe bất cứ lúc nào họ muốn, ở bất cứ đâu và trên bất cứ nền tảng nào. Xu hướng nghe đài chủ động đã được gọi tên, khi mà thính giả tìm kiếm thông tin họ quan tâm trên radio với thời gian ngắn nhất và phương thức truyền tải tiện lợi, hấp dẫn, tiết kiệm thời gian nhất.

Để biết những nhu cầu mới của công chúng phát thanh ở Việt Nam, chúng tôi đã tiến hành cuộc khảo sát thính giả tại một số địa phương ở Hà Nội; các tỉnh miền Bắc: Nam Định, Bắc Giang; Cần Thơ và TP. Hồ Chí Minh; Đà Nẵng và Đắk Lắk. Đối tượng khảo sát là cán bộ, công chức; người về hưu; lái xe, công nhân, kinh doanh, học sinh, sinh viên; nông dân, lao động tự do, nội trợ...

Nội dung khảo sát tập trung vào những nội dung yêu thích; những thay đổi thói quen nghe đài, thói quen tương tác của công chúng khi nghe Đài Tiếng nói Việt Nam. Chúng tôi chọn công chúng nghe kênh Thời sự VOV1, vì đây là kênh phát thanh quan trọng nhất của Đài Tiếng nói Việt Nam, độ phủ sóng rộng nhất và đặc biệt những năm gần đây VOV1 đã và đang thực hiện đổi mới nội dung và hình thức thể hiện, đáp ứng nhu cầu của công chúng. Nhóm nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát bằng phiếu hỏi, gặp gỡ phỏng vấn và quan sát nghiên cứu điển hình, kết quả như sau:

Về nhu cầu, thói quen và cách tiếp cận thông tin của thính giả của VOV1

Theo kết quả khảo sát, số người nghe kênh VOV1 sống ở khu vực thành thị đã gia tăng. Hiện có khoảng 42% số người sống ở đô thị nghe Kênh VOV1 và khoảng 58% số người sống ở nông thôn nghe kênh VOV1.

Độ tuổi nghe VOV1 phần lớn là 45 tuổi trở lên, nhưng kết quả cũng cho thấy, số người nghe cũng đang trẻ hóa với 16% số người có độ tuổi từ 25 - 34 tuổi và 30% số người dưới 24 tuổi.

Số người là cán bộ, công chức nghe VOV1 cũng chiếm tỷ lệ khá cao tới 25% số người được khảo sát. Còn lại 28% là nông dân, lao động tự do, nội trợ; 26% là học sinh, sinh viên; 21% là lái xe, công nhân, kinh doanh.

Có thể thấy, độ tuổi từ 45 trở lên có sự đánh giá, nhìn nhận “ưu ái” nhất đối với phát thanh. Nhóm độ tuổi này cho rằng ưu thế lớn nhất của phát thanh đó là “thông tin nhanh, đầy đủ” và phát thanh tạo cho họ điều kiện để “bày tỏ ý kiến của mình”. Theo kết quả khảo sát, nhóm công chức nghe VOV1 nhiều cho thấy đây là đối tượng đang rất cần thông tin và xử lý thông tin phục vụ công việc và đóng góp vào quá trình phát triển kinh tế xã hội của đất nước.

Câu hỏi: Gần đây, quý vị thường dành bao nhiêu thời gian để tiếp nhận thông tin từ Đài Tiếng nói Việt Nam? Kết quả như sau: Hàng ngày, nhóm cán bộ, công chức dành thời gian 1 giờ đồng hồ nghe đài nhiều nhất (57,7%); nhóm lái xe, công nhân, kinh doanh dành thời gian từ 1 - 3 giờ đồng hồ nghe đài nhiều nhất (40,7%); nhóm nông dân, lao động tự do, nội trợ có thời gian nghe đài nhiều nhất, 34,4% số người nghe đài từ 1 - 3 giờ đồng hồ mỗi ngày và 26,2% nghe đài trên 3 giờ đồng hồ mỗi ngày.

Cách thức nghe đài của công chúng cũng đã và đang thay đổi rõ rệt. Nghe đài tại nhà chiếm tỷ lệ cao nhất 52,6%, nghe đài trên ô tô lên tới 48,1%.

Nghe đài trên nền tảng công nghệ số (nghe đài bằng cách tải app trên điện thoại thông minh) giúp mọi người có thể nghe đài mọi lúc, mọi nơi, vô cùng thuận tiện. Mặt khác, thói quen nghe đài trên nền tảng công nghệ số giúp các nhà sản xuất chương trình, hay ê-kip thực hiện có thể dễ dàng đón nhận phản hồi từ thính giả, từ đó kịp thời điều chỉnh nội dung theo hướng hấp dẫn, thu hút và giữ chân lượng thính giả của kênh mình.

Trong 7 lý do khiến thính giả chọn nghe VOV1 là vì các chương trình phát sóng trên VOV1 có nhiều thông tin (60%); tin tức có độ tin cậy cao (55,2%) và thông tin nhanh (51%); và thính giả dễ dàng tương tác hai chiều (30,2%) cũng như bày tỏ quan điểm cá nhân (26,9%).

Thính giả Quốc Trường ở Thái Nguyên cho rằng: “Khi mạng xã hội phát triển, người dân tiếp cận thông tin bằng nhiều nguồn khác nhau, nhưng không lấy gì làm bảo đảm cho độ chính xác và đáng tin cậy của những thông tin đó. Vì vậy, thính giả, nghe VOV1 để kiểm chứng độ tin cậy, chính xác của thông tin”.

Còn thính giả Hương Lan ở TP. Hồ Chí Minh thì đánh giá: “Với những sự kiện, thông tin nóng hổi, kênh VOV1 lập tức mở sóng để cập nhật tin tức. Những vấn đề thu hút sự quan tâm của dư luận, kênh VOV1 mời chuyên gia cùng bàn luận, thính giả có thể tương tác trực tiếp với khách mời bằng cách đặt câu hỏi hoặc bày tỏ ý kiến, quan điểm của cá nhân. Sự tương tác đó, giúp nội dung đang trao đổi có cách tiếp nhận nhiều chiều, tạo cho người nghe có cái nhìn về bức tranh toàn cảnh vấn đề”.

Thông tin thính giả của VOV1 quan tâm

Với các loại thông tin phát sóng trên VOV1, có tới 76,7% thính giả được khảo sát quan tâm đến thông tin thời sự chính trị quốc tế và có 63,1% thính giả quan tâm đến thời sự chính trị trong nước. Trong những thông tin trong nước, người tham gia khảo sát thể hiện họ quan tâm thông tin trong lĩnh vực kinh tế (58,8%); thông tin về thể thao (57,6%); những tin liên quan đến công tác phòng chống tham nhũng (46,2%) và có tới 43,3% số người quan tâm đến thông tin thời tiết hàng ngày.

Về nhu cầu, thói quen và cách tương tác của thính giả của VOV1

Khi đặt câu hỏi “Quý thính giả có muốn kết nối điện thoại để trao đổi ý kiến với VOV1 không?” có tới 62,4% số người tham gia khảo sát trả lời “có muốn kết nối điện thoại”; 38,1% số người muốn kết nối đặt câu hỏi với khách mời và 28,8% số người muốn trao đổi, đặt câu hỏi qua fanpage của chương trình. Kết quả này cho thấy, có nhiều người quan tâm đến nội dung chương trình đang phát sóng và muốn được đồng hành cùng chương trình.

Nhu cầu nghe thông tin mới của thính giả của VOV1

Hiện nay, trên sóng VOV1 của Đài TNVN có các khung chương trình mở, liên tục cập nhật tin tức, sự kiện đang diễn ra ở trong nước và quốc tế.

Khi được hỏi, “Bạn có thấy cần thiết phải chèn tin tức mới vào chương trình hay không?”. Có tới 55% số người được hỏi cho rằng cần thiết cập nhật tin tức; 31% số người được hỏi cho rằng cần thiết, nhưng nên chọn lọc sự kiện để ngắt chương trình đang phát sóng để cập nhật tin tức..

Trong tổng số người điều tra khảo sát về việc “Khi đang nghe chương trình, có sự kiện đột xuất quan trọng diễn ra hoặc sự việc nghiêm trọng xảy ra, biên tập viên chương trình tạm dừng chương trình phát sóng để cập nhật thông tin”, có tới 61% số thính giả trả lời muốn nghe tin tức được cập nhật ngay lập tức; 19% số thính giả trả lời là thấy bình thường khi cập nhật tin tức, sự kiện mới.

Từ kết quả khảo sát trên cho thấy, công chúng phát thanh đã và đang thay đổi. Có những nhu cầu mới đang cần được đáp ứng như nhu cầu tương tác, nhu cầu được nghe tin tức tức thì, nhu cầu được nghe trong quá trình di chuyển, được nghe qua các nền tảng, hạ tầng ngoài chiếc radio truyền thống...

Với kết quả này, đòi hỏi người biên tập chương trình, dẫn chương trình và đội ngũ phóng viên của kênh VOV1 - Đài Tiếng nói Việt Nam phải đổi mới mạnh mẽ từ khung chương trình, kết cấu chương trình, cách cập nhật tin tức, cách dẫn dắt và tạo cơ hội tương tác mới có thể đáp ứng nhu cầu mới của công chúng phát thanh hiện nay./.

ThS. Đồng Mạnh Hùng, ThS. Nguyễn Lan Anh/Người làm báo