Phụ huynh dẫn chứng một số bài thi tăng điểm số sau phúc khảo. Ảnh: Thu Hoài/TTXVN

Vụ việc ở Thái Bình gợi lại “bóng ma” gian lận thi cử THPT năm 2018 với hàng loạt vụ án xảy ra ở Hà Giang, Sơn La và Hòa Bình. Sự can thiệp nâng điểm trắng trợn đối với hàng trăm bài thi, hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong thi hành công vụ, hành vi nhận hối lộ để “đổi trắng thay đen” của nhiều cán bộ ngành giáo dục đã gây choáng váng dư luận cả nước. Là những địa bàn thuộc “vùng lõm” giáo dục, nhưng năm đó, các địa phương này lại chiếm tỷ lệ cao về điểm khối khoa học tự nhiên cao nhất cả nước. Đến năm 2020, các vụ án “thổi điểm” này đã được đưa ra xét xử với bản án thích đáng dành cho những cán bộ quản lý ngành giáo dục, ngành công an địa phương: 5 bị cáo ở Hà Giang, 12 bị cáo ở Sơn La, 15 bị cáo ở Hòa Bình. Hàng chục cán bộ, đảng viên có liên quan cũng đã bị xử lý kỷ luật.

Những bài học đắt giá vẫn còn nguyên đó. Sự xuống cấp về đạo đức của cá nhân, hành vi cố ý làm trái của cán bộ ngành giáo dục và cả căn bệnh thành tích cố hữu… đã làm xô lệch cánh cửa vào đại học của không ít thí sinh có lực học tốt. Đáng lẽ kết quả học tập của các em phải được ghi nhận xứng đáng, thì trớ trêu lại phải “nhường suất” cho những trường hợp “phụ huynh thi hộ”. Xa hơn, đó còn là cả ước mơ vào đời của không ít bạn trẻ bị ảnh hưởng…

Những năm gần đây, đổi mới giáo dục đã ghi nhận những chuyển biến tích cực, lấy học sinh làm trung tâm, chủ thể của phát triển giáo dục và đào tạo. Cách đánh giá học sinh đã có nhiều thay đổi linh hoạt nhằm tạo nên một môi trường giáo dục lành mạnh, phát huy năng lực của từng học sinh, nỗ lực đem lại cho các em “mỗi ngày tới trường là một ngày vui”. Điều này đã được dư luận xã hội đánh giá cao. Tuy vậy, căn bệnh thành tích trong giáo dục vẫn chưa được xử lý triệt để, dẫn đến những cuộc “chạy đua” không hồi kết. Tình trạng phụ huynh phản ánh tỷ lệ “học sinh giỏi”, “học sinh xuất sắc” khá cao so với lực học thực tế của học sinh vào cuối mỗi năm học không phải là chuyện hiếm. Không ít học sinh thì phàn nàn về việc học “vì giấc mơ của cha mẹ”. Cá biệt, một số trường hợp vì quá áp lực với học hành mà dẫn đến những hành động dại dột…

Trong 2 lá thư nhân dịp khai giảng năm học mới 2019 và 2020, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đều bày tỏ mong muốn các em học sinh, sinh viên phát huy truyền thống hiếu học của ông cha, thi đua học tập tốt, rèn luyện tốt để sau này trở thành chủ nhân tương lai của đất nước, vừa "hồng", vừa "chuyên". Nghĩa là vừa có đức, vừa có tài, mà “phải lấy đức làm gốc”. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng cũng nhấn mạnh quan điểm giáo dục "làm người”: Chú trọng giáo dục phẩm chất, năng lực sáng tạo và các giá trị cốt lõi, nhất là giáo dục tinh thần yêu nước, tự hào, tự tôn dân tộc, khơi dậy khát vọng phát triển, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Muốn như vậy, ngoài nhiệm vụ “dạy tốt, học tốt”, cần phải tiếp tục hoàn thiện môi trường giáo dục lành mạnh, trong sáng, nhân văn. Ở đó, các nhà giáo phải là người đầu tiên gương mẫu, là tấm gương đạo đức cho học sinh noi theo, thay vì biến môi trường giáo dục thành nơi “mua bán”, “đổi chác” vì lợi ích cá nhân.