Hành hung nhà báo: Tại sao vẫn gia tăng?

Theo thống kê của Hội Nhà báo Việt Nam, trong khoảng 5 năm trở lại đây có khoảng 50 vụ tấn công nhà báo. Chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm 2016, có khoảng 4 vụ hành hung, đe dọa, lăng mạ phóng viên được các cơ quan báo chí đưa tin. Đáng ngại hơn, các vụ cản trở, hành hung vẫn xảy ra khi đương sự biết rõ người bị tấn công là nhà báo, phóng viên đang tác nghiệp.

Vụ việc mới đây nhất xảy ra ngày 6/11, phóng viên Nguyễn Tùng (Đài truyền hình kỹ thuật số VTC) và đồng nghiệp là Phạm Hiển (phóng viên báo Pháp luật Việt Nam) bị một nhóm đối tượng hành hung khi đang tác nghiệp tại khu giết mổ động vật tập trung ở huyện Thanh Oai (Hà Nội).

Cũng trong ngày 6/11, tại khu vực giáp ranh giữa xóm 8B thị trấn Quân Chu và xóm Cây Hồng, xã Quân Chu (huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên), nhà báo Đặng Văn Nghịnh và Nguyễn Anh Tuấn, phòng Thời sự, Đài PT-TH tỉnh Thái Nguyên bị hành hung khi đang thực hiện phóng sự điều tra về tình trạng khai thác cát sỏi trên địa bàn xã Quân Chu.

Trước vụ việc xảy ra, lãnh đạo Đài truyền hình kỹ thuật số VTC đã có báo cáo cơ quan chủ quản và đang phối hợp với chính quyền địa phương làm rõ sự việc, bảo vệ lợi ích chính đáng của phóng viên. Được sự đồng ý của lãnh đạo Đài TNVN, Liên chi hội Hội Nhà báo Đài TNVN cũng đã có công văn gửi Hội Nhà báo Việt Nam về vụ việc liên quan đến hội viên của Liên chi.

Ngay trong ngày 6/11, Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Nguyễn Đức Chung đã ký văn bản số 6385/UBND-TKBT giao Giám đốc Công an Hà Nội khẩn trương chỉ đạo điều tra làm rõ vụ việc phóng viên bị hành hung khi tác nghiệp trên địa bàn huyện Thanh Oai. Ông Bùi Văn Sáng, Phó Chủ tịch UBND huyện Thanh Oai cho biết, theo sự chỉ đạo của Chủ tịch thành phố và Giám đốc Công an thành phố, quan điểm của huyện là sẽ xử lý đối tượng theo đúng quy định của pháp luật. Ngay sau khi vụ việc xảy ra, công an huyện Thanh Oai (Hà Nội) đã phối hợp với công an xã Bích Hòa triệu tập đối tượng để lấy lời khai.

Còn về phía Đài PT-TH Thái Nguyên, ông Nguyễn Nam Hải, Phó Giám đốc Đài cho biết, lãnh đạo đài đã kiến nghị lên tỉnh để có hình thức xử lý đối tượng và Chủ tịch tỉnh đã yêu cầu điều tra và xử lý nghiêm đối tượng. Ngày 7/11, Hội Nhà báo tỉnh Thái Nguyên đã ra Công văn đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo Công an tỉnh Thái Nguyên, UBND huyện Đại Từ và các cơ quan chức năng khẩn trương điều tra làm rõ vụ việc, xử lý nghiêm đối tượng hành hung nhà báo, nhằm bảo vệ quyền lợi của hội viên Hội Nhà báo tỉnh. Hội Nhà báo Việt Nam đã có văn bản gửi các cơ quan có trách nhiệm tại các địa phương xảy ra vụ việc để xem xét, làm rõ đúng sai.

Nỗ lực bảo vệ nhà báo an toàn tác nghiệp

Để bảo vệ quyền tác nghiệp của các nhà báo, đồng thời cảnh báo, răn đe các đối tượng cản trở hoặc có ý đồ cản trở tác nghiệp báo chí, hệ thống chế tài được Nhà nước xây dựng khá hoàn chỉnh với nhiều biện pháp hình sự, dân sự, hành chính.

Đặc biệt, hệ thống chế tài hành chính chuyên ngành ngày càng hoàn thiện qua các lần xây dựng nghị định, từ Nghị định số 31/2001/NĐ-CP, Nghị định số 56/2016/NĐ-CP, Nghị định số 02/2011/NĐ-CP đến Nghị định 159/2013/NĐ-CP.

Để hỗ trợ các nhà báo, năm 2016 Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp với Tổ chức giáo dục, khoa học và văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) tổ chức dự án“Nâng cao năng lực bảo vệ nhà báo và chấm dứt miễn trừ trách nhiệm đối với hành vi cản trở tác nghiệp báo chí”.

Trong tháng 8/2016 sẽ có 2 khóa tập huấn chủ đề “Bảo vệ an toàn nhà báo” diễn ra tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh nhằm nâng cao nhận thức cho phóng viên, nhà báo về hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ nhà báo; nâng cao năng lực tác nghiệp báo chí an toàn; nâng cao năng lực truyền thông về các văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ an toàn cho nhà báo, góp phần cùng các đơn vị chức năng xử lý thích đáng những đối tượng vi phạm pháp luật.

Trước tình trạng đe dọa, tấn công nhà báo có xu hướng gia tăng, Trung tâm Nghiên cứu truyền thông và phát triển (RED) đã triển khai Chương trình bảo vệ tác nghiệp báo chí giai đoạn 2010-2018.

Đặc biệt, từ chương trình, Mạng lưới Tư vấn và bảo vệ tác nghiệp ra đời năm 2014 với sự hỗ trợ của UNESCO và Cơ quan Phát triển Canada, thực hiện nhiệm vụ tư vấn hỗ trợ các bên liên quan thực thi các quy định pháp luật hiện hành bảo vệ tác nghiệp báo chí, thúc đẩy thực thi triệt để Điều 7 Nghị định 159/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động báo chí, xuất bản.

Vẫn còn những hạn chế

Các vụ việc trên cho thấy, tình trạng cản trở, hành hung nhà báo, phóng viên tác nghiệp hiện nay diễn biến hết sức phức tạp và ngày càng nghiêm trọng hơn. Đặc biệt tình trạng này thường xuất hiện khi nhà báo tác nghiệp chống tiêu cực. Những kẻ liên quan sẵn sàng bất chấp kể cả tính mạng của nhà báo cho tới pháp luật để thực hiện bằng được hành vi che đậy, bưng bít các hoạt động tiêu cực của mình. Điều đáng nói, các vụ tấn công vẫn không ngừng gia tăng ngay cả khi Luật Báo chí 2016 và Luật Tiếp cận thông tin (2016) đã được Quốc hội thông qua.

Hơn nữa, dù có nhiều cơ chế xử lý hành vi cản trở tác nghiệp báo chí song hiệu quả xử lý thấp. Cơ chế xử lý hành chính ít được sử dụng, trong nhiều năm lực lượng thanh tra chuyên ngành thông tin và truyền thông chỉ xử lý một vài vụ việc liên quan, trong khi các vụ vi phạm không phải là ít, vẫn còn nhiều vụ việc không được phát hiện, xử lý. Điều đó làm giảm hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước với hoạt động báo chí, ảnh hưởng không nhỏ tới tâm lý, nhiệt huyết của phóng viên, nhà báo khi tham gia hoạt động báo chí.

Nhiều nhà báo, nhà quản lý lĩnh vực báo chí cho rằng để việc tác nghiệp được an toàn, hiệu quả, trước hết các nhà báo phải biết tự bảo vệ mình. Các nhà báo nên ghi âm, chụp ảnh, quay phim các hành vi vi phạm làm bằng chứng gửi đến các cơ quan chức năng như thanh tra thông tin và truyền thông các cấp, Cục Báo chí, Cục Phát thanh truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ Thông tin và Truyền thông), Công an, Ủy ban Nhân dân các cấp và đề nghị xử lý theo Điều 7 Nghị định 159/2013/NĐ-CP.

Với những vụ việc có tính chất nguy hiểm, khi tác nghiệp nên đi từ 2 người trở lên, trước đó cần có kế hoạch, phương án tác nghiệp cụ thể; dự báo các tình huống có thể xảy ra; nhờ sự hỗ trợ từ nhiều phía. Bên cạnh việc nâng cao hiểu biết pháp luật, trau dồi kinh nghiệm khi tác nghiệp, phóng viên, nhà báo cần khách quan, thận trọng, giữ vững đạo đức người làm báo…

Theo Khánh An/Báo Nhà báo và Công luận