Sự tôn vinh dành cho “những người mạo hiểm để kể câu chuyện về thời đại của chúng ta”

Đó là nhận định của Tổng Biên tập Tạp chí Time Edward Felsenthal về giải thưởng “Nhân vật của năm” năm nay. Các nhà báo được vinh danh “đại diện cho một cuộc chiến lớn hơn bởi vô số người khác trên khắp thế giới, những người mạo hiểm để kể câu chuyện về thời đại của chúng ta” - Edward Felsenthal khẳng định. Rất hiếm hoi trong lịch sử 91 năm của cuộc bình chọn thường niên này, có tới 4 cá nhân và tập thể những người làm truyền thông cùng được vinh danh là “nhân vật của năm”. Đó là: nhà báo Jamal Khashoggi - cây bút bình luận của Washington Post bị sát hại tại lãnh sự quán Saudi Arabia ở Istanbul hồi tháng 10; các nhân viên của tờ báo Capital Gazette ở Maryland; nhà báo Maria Ressa, Giám đốc điều hành của trang tin Rappler; các nhà báo Wa Lone và Kyaw Soe Oo, những người bị giam giữ ở Myanmar trong gần một năm. Sau đó, trong danh sách rút gọn, Time lựa chọn nhà báo Jamal Khashoggi vào vị trí cao nhất trong danh sách “Nhân vật của năm 2018”.

“Khi xem xét các lựa chọn này, có thể thấy rõ sự thao túng và bóp méo sự thật thực sự là chủ đề chung trong rất nhiều câu chuyện quan trọng của năm nay, từ Nga đến Riyadh đến Thung lũng Silicon” - thực tế đời sống báo chí thế giới trong năm 2018 đã chứng minh sự chính xác trong nhận định ấy của Edward Felsenthal. Năm 2018 tiếp tục là một năm chẳng mấy yên bình với giới báo chí. Chỉ tính đến tháng 10/2018, theo thống kê của Ủy ban bảo vệ các nhà báo (CPJ) có tới 43 nhà báo thiệt mạng khi đang tác nghiệp hoặc bị giết hại (trong cả năm 2017 con số này là 46). Trong số đó, có nhiều vụ việc gây chấn động làng báo như: vụ nhà báo điều tra 27 tuổi Jan Kuciak và người bạn gái bị bắn chết tại căn hộ của mình ở thủ đô Bratislava trong một vụ giết người mà nhà chức trách Slovakia cho là có liên quan tới loạt bài báo của anh mô tả tình trạng tham nhũng của một số quan chức chính phủ cũng như về mối quan hệ giữa họ với một băng nhóm tội phạm tại Italy; vụ xả súng kinh hoàng tại tòa soạn báo Capital Gazette tại Annapolis, Maryland, Mỹ ngày 28/6 là 5 người thiệt mạng và nhiều người bị thương; vụ nữ nhà báo Viktoria Marinova của đài truyền hình tư nhân TVN Bulgaria bị hãm hiếp rồi giết hại dã man ngày 6/10… hay ồn ào dai dẳng nhất trong năm 2018 là vụ việc nhà báo Saudi Arabia Jamal Khashoggi mất tích sau đó đã bị cho là bị giết hại trong Lãnh sự quán của Saudi Arabia tại Istanbul ngày 4/10… Điều đáng nói  là phần lớn trong số đó đều không tìm được nguyên nhân, thủ phạm. Nhiều vụ cứ thế rơi vào quên lãng….

Lần đầu tiên chọn người đã qua đời làm “Nhân vật của năm”

Tạp chí Time bắt đầu bình chọn danh hiệu “Nhân vật của năm” từ năm 1927.  Thực ra, ý tưởng tổ chức bình chọn này là nỗ lực nhằm “chữa cháy” cho sai lầm của tạp chí này, khi không đưa phi công Charles Lindbergh lên trang bìa dù ông đã thực hiện được chuyến bay lịch sử xuyên Đại Tây Dương vào đầu năm 1927. Đó cũng là lý do vì sao Lindbergh được lựa chọn là “Nhân vật của năm” đầu tiên xuất hiện trên trang bìa của Time.

  Từ đó đến nay, “Nhân vật của năm” trở thành cuộc bình chọn thường niên của Time. Cứ mỗi năm, Tạp chí Time lại đưa ra một danh sách các ứng viên có thể trở thành “Nhân vật của năm” và phần đánh giá, lựa chọn sẽ do “ban giám khảo” Time đề xuất. Trong những năm gần đây, Time tổ chức bình chọn trên cả phiên bản điện tử. Với câu hỏi “Nếu bạn được quyền quyết định, bạn sẽ chọn ai?”, Time thu hút được hàng chục nghìn lượt người truy cập để bình chọn. Những lá phiếu bình chọn của độc giả không quyết định trực tiếp tới việc ai sẽ là người thắng cuộc, nhưng nó cũng góp phần phản ánh phần nào cục diện ganh đua trong cuộc bình chọn uy tín này.

Dù mang tên gọi “Nhân vật của năm” nhưng cuộc bình chọn này không bị bó buộc phạm vi ứng cử viên là những cá nhân cụ thể. Năm 1982, danh hiệu “Nhân vật của năm” thuộc về chiếc máy tính cá nhân. Theo Tạp chí Time, tiêu chí lựa chọn Nhân vật của năm là bất cứ ai có ảnh hưởng lớn nhất trong năm, cả theo chiều hướng tích cực lẫn tiêu cực. Trong 3 năm gần đây, người được bình chọn danh hiệu này năm 2016 là Tổng thống Mỹ Trump và năm 2017 là những phụ nữ tố cáo nạn quấy rối tình dục.

Năm nay là lần đầu tiên Time chọn người đã qua đời làm “Nhân vật của năm”. Nhân vật đứng thứ hai là Tổng thống Mỹ Donald Trump với vô số những sự vụ ầm ĩ, trong khi công tố viên đặc biệt Robert Mueller, người dẫn dắt cuộc điều tra cáo buộc Nga can thiệp bầu cử Mỹ năm 2016, đứng thứ ba.

Theo Hà Trang/Báo Nhà báo và Công luận